---Δημοσίευση: 06/06/2023---
Περίληψη οπισθόφυλλου:
Το ψυχικό τραύμα υπάρχει παντού στην κοινωνία μας. Έρευνες του Κέντρου Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων των Ηνωμένων Πολιτειών έδειξαν ότι το σημαντικότερο πρόβλημα της δημόσιας υγείας -δαπανηρότερο ακόμα και από τον καρκίνο και τις καρδιολογικές παθήσεις- είναι το ψυχικό τραύμα. Οι τραυματικές εμπειρίες επηρεάζουν την ανθρώπινη βιολογία και ταυτότητα και έχουν καταστρεπτικές κοινωνικές συνέπειες, όπως σωματικές παθήσεις, προβλήματα στο σχολείο και την εργασία, εθισμό σε ουσίες καθώς και ψυχικές ασθένειες. Οι συνέπειες είναι ολέθριες για τους πάσχοντες, τις οικογένειές τους και τις μελλοντικές γενιές. Αντλώντας από την τριαντάχρονη εμπειρία του στην πρώτη γραμμή της επιστημονικής έρευνας και της κλινικής πράξης, ο Bessel van der Kolk αποδεικνύει στο "Το σώμα δεν ξεχνά" ότι ο τρόμος και η απομόνωση, οι κύριες συνέπειες του ψυχικού τραύματος, κυριολεκτικά αναδιαμορφώνουν τον εγκέφαλο και το σώμα. Ο συγγραφέας, ένας από τους πλέον επιφανείς ειδήμονες του ψυχικού τραύματος παγκοσμίως, αναπτύσσει ένα τολμηρό θεραπευτικό πρότυπο, το οποίο διαφοροποιείται από τις συνήθεις φαρμακευτικές και ψυχοθεραπευτικές πρακτικές, και εξηγεί μία ολοκληρωμένη προσέγγιση που θεραπεύει το μυαλό, τον εγκέφαλο και το σώμα. Εξετάζει καινοτόμες θεραπείες -από τη νευροανάδραση και τον διαλογισμό ως τον αθλητισμό, το θέατρο και τη γιόγκα- που ανοίγουν νέους δρόμους στην προσπάθεια ανάρρωσης από το ψυχικό τραύμα, αξιοποιώντας την νευροπλαστικότητα, την εγγενή προσαρμοστική ικανότητα του εγκεφάλου. Μέσα από αυτό το βιβλίο οι αναγνώστες θα ανακαλύψουν το μεγαλείο της ανθρώπινης ανθεκτικότητας. Ο Bessel van der Kolk καταδεικνύει την τρομακτική δύναμη των διαπροσωπικών σχέσεων να προκαλέσουν τόσο βλάβη όσο και ίαση -και προσφέρει σε όλους την ελπίδα για επιστροφή στη ζωή.
Η άποψή μου:
Δε θα πω ψέματα: πιάνοντας στα χέρια μου «Το σώμα δεν ξεχνά», είχα την εντύπωση ότι επρόκειτο για ένα πιο εύκολο ανάγνωσμα. Προφανώς δεν περίμενα... πεταλούδες και λουλουδάκια, από ένα βιβλίο ψυχιάτρου, που ασχολείται με τις συνέπειες του ψυχικού τραύματος. Ωστόσο, η ιδιαίτερα αναλυτική και επιστημονική προσέγγιση του Bessel van der Kolk απαιτεί από τον αναγνώστη, τουλάχιστον όταν δε διαθέτει υπόβαθρο στον τομέα της ψυχολογίας, χρόνο, συγκέντρωση και προσοχή.
Ο συγγραφέας έχει αφιερώσει τη ζωή του στην παρατήρηση και θεραπεία του μετατραυματικού στρες και θεωρείται ένας από τους πλέον ειδικούς παγκοσμίως. Είναι ιδρυτής του Κέντρου Ψυχικού Τραύματος στο Μπρούκλαϊν της Μασαχουσέτης, καθηγητής ψυχιατρικής στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ και διευθυντής του Εθνικού Δικτύου των ΗΠΑ για τη Θεραπεία του Σύνθετου Ψυχικού Τραύματος. Ο Ολλανδός επιστήμονας δεν απευθύνεται μόνο σε συναδέλφους του, αλλά και σε ανθρώπους που έχουν βιώσει τις συνέπειες μιας τραυματικής εμπειρίας και έτσι καταφεύγει συχνά σε παραδείγματα από τις συνεδρίες με ασθενείς του -κατά τη διάρκεια της πολυετούς καριέρας του- για να εξηγήσει με πραγματικά περιστατικά την επίδραση του ψυχικού τραύματος στον ανθρώπινο εγκέφαλο και το τσουνάμι ψυχοσωματικών συμπτωμάτων που μπορεί να προκαλέσει, ενώ παράλληλα προτείνει εναλλακτικές πρακτικές ίασης.
Τα παραδείγματα είναι σκληρά: παιδιά που έχουν βιώσει σεξουαλική κακοποίηση, γυναίκες που έχουν υποστεί βιασμό ή έχουν υπάρξει σε κακοποιητική σχέση, παλαίμαχοι του Βιετνάμ που έχουν ζήσει τη φρίκη του πολέμου και το μυαλό τους αδυνατεί να επεξεργαστεί τις χαοτικές αναμνήσεις. Κανείς δεν μπορεί να «γιατρέψει» έναν πόλεμο, έναν βιασμό, μια σωματική ή σεξουαλική κακοποίηση, όμως, μπορεί να καταβληθεί προσπάθεια για να διαχειριστούμε την εντύπωση που αφήνει το ψυχικό τραύμα στο σώμα, το νου και την ψυχή, αναφέρει ο van der Kolk.
Οι έρευνες έχουν δείξει ότι το τραυματικό γεγονός αλλοιώνει την περιοχή του εγκεφάλου που ευθύνεται για τη σωματική αίσθηση του να είναι κανείς ζωντανός. Όταν τα αρνητικά συναισθήματα συσσωρεύονται, χωρίς να βρίσκουν τρόπο και χώρο έκφρασης, το σώμα περιορίζεται. Όταν όμως η σωματική ένταση βρει διέξοδο, μια μέθοδο να χαλαρώνει, τότε το σώμα νιώθει πιο ελεύθερο και μαζί απελευθερώνονται τα συναισθήματα.
Χαρακτηριστικό είναι ότι σε όλα τα παιδιά και τους ενήλικες που υποφέρουν από κάποιο ψυχικό τραύμα, συναντώνται σωματικά συμπτώματα για τα οποία δεν μπορεί να βρεθεί σαφής οργανική βάση.
Παραθέτω αυτούσιο ένα απόσπασμα του βιβλίου, το οποίο θεωρώ ότι αποτελεί θεμέλιο λίθο του άρρηκτου τρόπου σύνδεσης σώματος και μυαλού στις ψυχιατρικές και νευρολογικές διαταραχές:
«Τα συμπτώματα της διαταραχής πανικού επιμένουν κυρίως διότι το άτομο αναπτύσσει φοβία προς τις σωματικές αισθήσεις που σχετίζονται με την εμφάνιση του επεισοδίου πανικού. Το επεισόδιο μπορεί να πυροδοτείται από κάτι που το άτομο ξέρει ότι είναι παράλογο, αλλά ο φόβος των αισθήσεων τροφοδοτεί την κλιμάκωσή του σε περιστατικό επείγουσας κατάστασης στο οποίο εμπλέκεται ολόκληρο το σώμα. Είναι το σπλαχνικό του θεμέλιο. Μέχρι να αλλάξει αυτή η σπλαχνική αίσθηση, η ζωή του ατόμου θα παραμείνει αιχμάλωτη του φόβου.
Όσοι έχουν υποστεί ψυχικό τραύμα δεν μπορούν να αναρρώσουν, αν δεν αναπτύξουν μια σχέση φιλίας με τα ερεθίσματα του σώματός τους. Μια κατάσταση διαρκούς φόβου ισοδυναμεί με έναν οργανισμό που βρίσκεται συνεχώς σε επιφυλακή, όπου θυμωμένοι άνθρωποι ζουν μέσα σε σώματα θυμωμένα. Το σώμα του ατόμων που έχουν υποστεί κακοποίηση κατά την παιδική ηλικία βρίσκεται σε ένταση και θέση άμυνας, μέχρι να καταφέρουν να αισθανθούν ασφαλείς και να χαλαρώσουν. Για να επέλθει αυτή η αλλαγή, θα πρέπει να συνειδητοποιήσουν την παρουσία των σωματικών τους αισθήσεων, αλλά και τον τρόπο με τον οποίο το σώμα τους αλληλεπιδρά με τον περιβάλλοντα κόσμο. Η οργανική αυτοεπίγνωση αποτελεί το πρώτο βήμα προς την απελευθέρωση από την τυραννία του παρελθόντος.
Ο συγγραφέας εξηγεί ότι τα παιδιά είναι προγραμματισμένα να παραμένουν αφοσιωμένα στους φροντιστές τους, ακόμα και όταν εκείνοι συμπεριφέρονται κακοποιητικά. Αυτό εξηγείται από το γεγονός ότι ο τρόμος αυξάνει την ανάγκη προσκόλλησης, ακόμα και στις περιπτώσεις στις οποίες ο φορέας του δεσμού αποτελεί ταυτόχρονα την πηγή του τρόμου. Αν και δεν είναι αντίθετος στη φαρμακευτική αντιμετώπιση ως μορφή θεραπείας, ο συγγραφέας διευκρινίζει ότι σε πολλά περιστατικά οι συνάδελφοί του καταφεύγουν στην εύκολη λύση των χαπιών, που αμβλύνουν μεν τις ενοχλητικές αισθήσεις για τον ασθενή, αλλά δεν μπορούν να χτυπήσουν το πρόβλημα στη ρίζα του ή να μετατρέψουν τις αντιδράσεις από επικίνδυνους εχθρούς σε χρήσιμους «συμμάχους».
Ο van der Kolk θεωρεί ότι η υπερβολική συνταγογράφηση υποτιμά την αξία της δουλειάς του ασθενή με το σώμα του, ως θεραπεία. Ενώ τα φάρμακα λειτουργούν ως αδιαμφισβήτητο εργαλείο για την εξάλειψη της τρομακτικής αίσθησης φόβου/άγχους/πανικού και συμβάλλουν στη διατήρηση ενός βασικού επιπέδου λειτουργικότητας, δε βοηθούν ουσιαστικά στην εκπαίδευση του ασθενή να αναπτύσσει μηχανισμούς αντιμετώπισης των οργανικών συμπτωμάτων και εν τέλει στην επίλυση της πάθησης.
Για τον Ολλανδό ψυχίατρο, η επαφή με το σώμα είναι η πιο ξεκάθαρη και αποτελεσματική προσέγγιση στον δρόμο προς τη θεραπεία. Το σώμα μπορεί να οδηγήσει σε μια ασφαλή σύνδεση του ανθρώπου με τα συναισθήματά του, να τα επικυρώσει, να βοηθήσει τις άμυνες να πέσουν και να αφεθεί. Εναλλακτικές τεχνικές θεραπείας, όπως διαλογισμός, yoga, ενσυνείδητη αναπνοή, νευροανάδραση, έχουν αποδειχθεί ότι συμβάλλουν στη μείωση του στρες και του σωματικού πόνου, ιδανικά σε συνδυασμό με ψυχοθεραπεία.
«Το σώμα δεν ξεχνά» μπορεί να αποτελέσει πολύτιμο σύμμαχο για όσους ανθρώπους νιώθουν στιγματισμένοι από το τραύμα και τις διαταραχές που το συνοδεύουν, να τους βοηθήσει να πιστέψουν ότι δεν είναι ηθικά αποτυχημένοι, ψυχικά αδύναμοι ή «τρελοί». Στόχος του είναι να προσφέρει εμπεριστατωμένη ενημέρωση, με επιστημονικό υπόβαθρο και να οδηγήσει τους ασθενείς στη συνειδητότητα της κατάστασής τους, στην πεποίθηση ότι εκείνοι ορίζουν τις επιδράσεις του τραύματος στη ζωή τους και όχι το τραύμα εκείνους, να αντιμετωπίσουν την πρόκληση με αυτοφροντίδα και να βγάλουν μια για πάντα από πάνω τους το στίγμα της ψυχικής ασθένειας.
Στοιχεία βιβλίου:
Ιστοσελίδα: Πατήστε εδώ
Συγγραφέας: A. Bessel van der Kolk M.D.
Μετάφραση: Δέσποινα Παπαδοπούλου
Σελίδες: 680
Ημερ. έκδοσης: 16/11/2022
ISBN: 978-960-645-348-9
Βιογραφικό του συγγραφέα:
Όταν δεν ταξιδεύει ανά τον κόσμο επιτελώντας εκπαιδευτικό έργο, ζει και εργάζεται στη Βοστόνη. Το βιβλίο «Το σώμα δεν ξεχνά» έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ, βρίσκεται στη Νο. 1 θέση της κατηγορίας βιβλίων Ψυχολογίας στο Amazon έχοντας εξασφαλίσει πάνω από 57.000 κριτικές αναγνωστών.
.jpg)
