Περίληψη οπισθόφυλλου:
Βρόμικο, βλάσφημο, άσεμνο και τελικά αδιάβαστο έχει χαρακτηριστεί το βιβλίο του Τζόυς, Ulysses (Οδυσσέας) από πολλούς. «Είναι ένα βιβλίο στο οποίο όλοι μας χρωστάμε και από το οποίο κανείς μας δεν μπορεί να ξεφύγει», γράφει ο Τόμας Έλιοτ. Όπως και να έχει, είναι ένα βιβλίο που έφερε επανάσταση στη λογοτεχνία και στον τρόπο που τη βλέπουμε σήμερα. Ένα βιβλίο όπου ο ιρλανδικός λυρισμός και η ιρλανδική χυδαιότητα φθάνουν στα άκρα, συνθέτοντας ένα απολλώνιο και διονυσιακό αμάλγαμα. Στον Οδυσσέα ο Τζόυς καταγράφει τις σκέψεις και τις πράξεις πραγματικών ανθρώπων, ακόμη και τις πιο αισχρές και άσεμνες. Στην προσπάθειά του να δημιουργήσει έναν νεωτερικό, μοντέρνο ήρωα, επιστρέφει στο ομηρικό έπος της Οδύσσειας και αποδομεί τον Έλληνα ήρωα, τον πολύτροπο Οδυσσέα, σε μια παρωδία «περιπλανωμένου Ιουδαίου». Στη θέση ομηρικού Οδυσσέα τοποθετεί τον Οδυσσέα-Μπλουμ, που τον χαρακτηρίζουν ταπεινές ανθρώπινες δραστηριότητες και ιδιότητες, οι οποίες και περιγράφονται λεπτομερώς στο έργο. Με το βλέμμα του Οδυσσέα, το Δουβλίνο στις 16 Ιουνίου του 1904, μια μέρα κοινή όπως όλες οι άλλες, ίσως όχι κοινή για τον Τζόυς (τη μέρα αυτή είχε το πρώτο ραντεβού με τη Νόρα Μπάρνακλ, με την οποία συζούσε 30 χρόνια πριν την παντρευτεί), γίνεται το σύμπαν των ανθρώπων, της ιστορίας, της θρησκείας, του πατριωτισμού, της λαγνείας, της προδοσίας. Σχεδόν κάθε μορφή ανθρώπινης εμπειρίας, σκέψεων, συναισθημάτων, αναμνήσεων ρέει, με την τεχνική του εσωτερικού μονολόγου, στο ρεύμα του υποσυνείδητου και εκβράζεται περιγράφοντας την πραγματική ζωή της πόλης και των ανθρώπων της, σε μια μέρα. Το βιβλίο είναι ένας καθρέφτης κρατημένος μπροστά στη ζωή, καμωμένος από λέξεις που μιλάνε για όλα τα «ανθρώπινα». Προθέσεις, επιθυμίες, κρυφές και φανερές, βίτσια, λαχτάρες, όνειρα, ματαιώσεις, ελπίδες ξεπετάγονται μέσα από χάσματα που αφήνουν οι λέξεις, απεικονίζοντας τη ζωή όπως είναι: κατακερματισμένη, παραμορφωμένη, θολή, διασπασμένη.
Η άποψή μου:
(γράφει η Γιώτα Βασιλείου)
Μέσα από μια έκταση 1100 (!!!) σελίδων, ο Οδυσσέας του James Joyce, είναι χωρίς καμιά αμφιβολία, ένα από τα πιο διάσημα λογοτεχνικά έργα του 20ού αιώνα. Και πράγματι, όταν πρωτοεμφανίστηκε το μυθιστόρημα το 1918, δημιουργήθηκε αμέσως "σούσουρο" γύρω από αυτό, αφού αναφέρεται στην άσεμνη σεξουαλική φύση του Οδυσσέα, η οποία είναι διαβόητη από μόνη της. Ωστόσο, ακόμη και σήμερα, σχεδόν έναν αιώνα μετά την πρώτη του δημοσίευση, ορισμένοι θεωρούν ότι το έπος εξακολουθεί να είναι σκανδαλώδες.
Μέσα από τις σελίδες του "Οδυσσέα" παρακολουθούμε μια μοναδική ημέρα της ζωής του Λεοπόλδου Μπλουμ: την 16η Ιουνίου του 1904. Κάθε στιγμή της μέρας καταγράφεται με ιδιαίτερο τρόπο και κάθε στιγμή ο αναγνώστης διερευνά κάθε ενέργεια και κάθε μύχια σκέψη του βασικού ήρωα και του περιβάλλοντός του. Ως άλλος Οδυσσέας, ο Λεοπόλδος Μπλουμ, όπως και ο Ομηρικός ήρωας, έρχεται αντιμέτωπος με χίλιες δυο προκλήσεις, πριν επιστρέψει στο σπίτι του κι ο αναγνώστης τον παρακολουθεί κάθε στιγμή, σε κάθε του πράξη, σε κάθε ευγενή ή χυδαία του σκέψη. Ο παραλληλισμός και οι ευθείες αντιστοιχήσεις του ομηρικού Οδυσσέα με τον κύριο Μπλουμ είναι πολλές αν και όχι υποχρεωτικά ευδιάκριτες. Ισάξια δε, τονίζονται και οι διαφορές του σύγχρονου Οδυσσέα από τον μυθολογικό ήρωα.
Στην ημέρα του Μπλουμ συμμετέχουν καθοριστικά, ο Στέφανος Δαίδαλος, που κρατά σε αντιστοιχία τη θέση του Τηλέμαχου και η σύζυγος του Λεοπόλδου, Μόλλυ, η οποία ουδεμία σχέση έχει με την πιστή Πηνελόπη. Η Μόλλυ είναι έτοιμη να ξεκινήσει μια εξωσυζυγική σχέση, για την οποία ο Λεοπόλδος γνωρίζει. Τη μέρα αυτή, ο Λεοπόλδος Μπλουμ περιπλανιέται στην πόλη: πάει σε μια κηδεία, στην εφημερίδα που εργάζεται, σε μια παμπ για να φάει κ.τ.λ.... Κάνει χίλια δυο καθημερινά, τετριμμένα κι ανούσια πράγματα, αποφεύγοντας αυτό που τον "καίει" περισσότερο: να επιστρέψει στο σπίτι, όπου γνωρίζει ότι η Μόλλυ είναι έτοιμη να τον απατήσει!
Πέρα από τη συνεπή και λεπτομερή έκθεση της συνειδητότητας των κεντρικών ηρώων, το κείμενο του Joyce είναι μια λεπτομερής καταγραφή, ένας χάρτης του Δουβλίνου του 1904. Ο ίδιος ο Joyce περηφανευόταν ότι, εάν για κάποιο λόγο το Δουβλίνο καταστρεφόταν, θα μπορούσε να ξαναφτιαχτεί λόγω της λεπτομερούς περιγραφής του κειμένου του.
Ολόκληρο το έργο του, είναι ένας πειραματισμός, μια γιγάντια άσκηση του συγγραφέα στους διαφορετικούς τρόπους αφήγησης. Σε κάθε κεφάλαιο ή επεισόδιο, όπως προτιμά να τα αποκαλεί ο δημιουργός, δόθηκε από τον ίδιο τον συγγραφέα ένα όνομα ήρωα ή επεισοδίου της ομηρικής Οδύσσειας. Και κάθε επεισόδιο είναι γραμμένο με διαφορετικό τρόπο. Ένα είναι γραμμένο με διαλόγους σαν θεατρικό, ένα άλλο είναι γραμμένο ως ένα προκλητικό ρομάντζο, ενώ ένα άλλο είναι γραμμένο με τέτοιο τρόπο, ώστε να θυμίζει παρτιτούρα μουσικής. Επίσης, υπάρχει κεφάλαιο στο οποίο γίνεται μια αναδρομή στην κλασική αγγλική λογοτεχνία, μέσω του τρόπου αφήγησης και στυλ των πιο γνωστών Άγγλων συγγραφέων: ξεκινά το επεισόδιο γράφοντας σαν τον Geoffrey Chaucer και καταλήγει γράφοντας στο στυλ του Charles Dickens! Στο τελευταίο δε κεφάλαιο, το τερματίζει, αναγκάζοντάς μας να παρακολουθήσουμε το νήμα της συνειδητότητας της Μόλλυ μέσα σε 10.000 λέξεις, 8 παραγράφους και δύο προτάσεις!!! Ολοκληρώνοντας την ανάγνωση, το σίγουρο είναι ότι ο αναγνώστης έχει λαχανιάσει, σαν να έτρεχε να προλάβει το λεωφορείο! Αγώνας δρόμου κυριολεκτικά!
Ο πρωτότυπος αυτός τρόπος συγγραφής του Οδυσσέα είναι ο λόγος που τον κάνει τόσο δύσκολο να διαβαστεί αλλά και τόσο ενδιαφέροντα και απολαυστικό συνάμα. Κάποια κομμάτια του έργου μοιάζουν ακατόρθωτο να τα ερμηνεύσει κανείς και να ακολουθήσει τον ειρμό του συγγραφέα. Χρειάζεται υπομονή και επιμονή για να αποκωδικοποιηθούν και πιθανόν ένα σημειωματάριο δίπλα. Τη στιγμή που κάποιος κατορθώσει να ξεπεράσει όλα αυτά τα εμπόδια που του θέτει ο συγγραφέας, θα βρεθεί μπροστά σε ένα κείμενο το οποίο καταπιάνεται σχεδόν με κάθε πτυχή της ανθρώπινης υπόστασης, μέσα από μια πληθώρα αφηγηματικών τρόπων. Δίκαια κατά την ταπεινή μου γνώμη, θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα έργα της σύγχρονης λογοτεχνίας, που διερεύνησε νέες φόρμες γραφής και αποτέλεσε βάση για τους επόμενους.
Η μετάφραση του κυρίου Ανευλαβή δε, θεωρώ ότι είναι πραγματικά κατόρθωμα! Επιτυγχάνει να αποδώσει ολοκληρωτικά και με επιτυχία κάθε συναίσθημα, κάθε φιλοσοφική πτυχή του κειμένου. Είναι μια αναμέτρηση με ένα κείμενο το οποίο αδιαμφισβήτητα είναι τόσο αντιφατικό, όσο κανένα άλλο απ' όσα έχω διαβάσει μέχρι σήμερα. Μαγικό και ρεαλιστικό, παιχνιδιάρικο και βαρετό, ιδιοφυές και χωρίς νόημα συγχρόνως. Μόνο κάποιος που είναι βαθύτερος γνώστης της γλώσσας και του Joyce, θα κατορθώσει πιστεύω να διαβάσει κάααπως άνετα το συγκεκριμένο κείμενο. Κι επανερχόμενη στην μετάφραση, πρέπει να πω ότι, οι 4.014 (!!!) υποσέλιδες υποσημειώσεις και τα σχόλια του μεταφραστή, είναι ο μίτος που μπορεί να καθοδηγήσει τον αναγνώστη μέσα στο κείμενο. Το αν αυτή η πορεία θα είναι επιτυχής ή όχι, είναι δύσκολα προβλέψιμο.
Προσωπικά, ένιωσα δέος και θαυμασμό παίρνοντας στα χέρια μου το βιβλίο. Ένας όγκος 1096 σελίδων, με τη γνώση ότι έχει δύσκολο περιεχόμενο. Ό,τι είχα γνωρίσει μέχρι εκείνη τη στιγμή για το έργο του James Joyce, με τοποθετούσαν σε μια θέση «ευλαβικής» προσέγγισης του κειμένου. Η προσωπική μου συμβουλή είναι "να το προσεγγίσετε χωρίς υπερβολικές απαιτήσεις. Χωρίς την αξίωση να ερμηνεύσετε την κάθε λέξη του συγγραφέα, αλλά με χιούμορ και ανοιχτό μυαλό. Ίσως τελικά και αυτό να είναι το μυστικό."
Κλείνοντας, θα ήθελα να πω ένα ΤΕΡΑΣΤΙΟ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ, στην αγαπημένη μου φίλη, η οποία δεν θέλει να αναφερθεί το όνομά της, χωρίς τη βοήθεια της οποίας, δεν θα μπορούσα να έχω ολοκληρώσει την ανάγνωση του συγκεκριμένου βιβλίου. Ήταν ο συνδετικός μου κρίκος με τον Joyce. Σε ευχαριστώ αγαπημένη! Ξέρεις εσύ...
Στοιχεία βιβλίου:
Ιστοσελίδα: Πατήστε εδώ
Συγγραφέας: James Joyce
Μετάφραση: Ελευθέριος Ανευλαβής
Σελίδες: 1128
Ημερ. έκδοσης: Φεβρουάριος 2014
ISBN: 978-960-382-963-8
.jpg)
