Βιβλιοάποψη: "Πλούσιοι και φτωχοί"

---Δημοσίευση: 01/04/2024---

Περίληψη οπισθόφυλλου:

Υπάρχουν, άραγε, στον κόσμο δυο ράτσες ξεχωριστές; Αυτοί που γεννιούνται για να είναι πλούσιοι κι αυτοί που είναι προορισμένοι να παραμείνουν για πάντα φτωχοί; Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος μας διηγείται μια ιστορία δύο καλών φίλων από τη Ζάκυνθο, που μεγαλώνουν μαζί στο νησί τους κι έπειτα σπουδάζουν στην Αθήνα, ακολουθώντας όμως, ο καθένας διαφορετική πορεία. Από τη μία, ο Πώπος Δαγάτορας, μοναχοπαίδι ευκατάστατης οικογένειας ξυλεμπόρων, σπουδάζει για να ακολουθήσει πανεπιστημιακή σταδιοδρομία. Από την άλλη, ο Αντώνης Ρουκάλης, παιδί ξεπεσμένης αριστοκρατικής οικογένειας, που στο τέλος καταφέρνει να ανελιχθεί και πάλι κοινωνικά. Δύο νέοι, μαζί από παιδιά, γείτονες, συμμαθητές, που, από ένα σημείο και μετά, οι δρόμοι τους χωρίζουν. Παραμένουν φίλοι, αλλά ανάμεσά τους ορθώνεται ένα τείχος, δημιουργείται ένα αγεφύρωτο χάσμα. Φαίνεται πως, τελικά, οι αξίες του ενός είναι εκ διαμέτρου αντίθετες με τις αξίες του άλλου: από τη μία η κοινωνική καταξίωση και η επιτυχία, αποτέλεσμα προσοδοφόρου δραστηριότητας, και από την άλλη η κοινωνική «αποτυχία», αποτέλεσμα οικονομικής καταστροφής. Δύο παράλληλες ιστορίες ζωής που γεννούν ερωτήσεις, τις απαντήσεις των οποίων οι ήρωες δε σταματούν να αναζητούν. Το έργο "Πλούσιοι και φτωχοί", μαζί με τα μυθιστορήματα "Τίμιοι και άτιμοι" και "Τυχεροί και άτυχοι" εντάσσονται στην «κοινωνική τριλογία» και θεωρούνται από τα σημαντικότερα έργα του Γρηγορίου Ξενόπουλου.

Η άποψή μου:

(γράφει η Λιάνα Τζιμογιάννη)

Στα εφηβικά μου χρόνια είχα ξεκινήσει να διαβάζω κλασική, ελληνική λογοτεχνία. Κάποια στιγμή επέλεξα σύγχρονη (ελληνική και ξένη) κι έμεινα με την επιθυμία να διαβάσω όλο το έργο του Ξενόπουλου. Μόνο έτσι θα νιώθω καλά μέσα μου και μόνο έτσι θα μπορώ να εκφέρω ολοκληρωμένη άποψη. Αρχικά, να τονίσω πως έχω μαγευτεί από τα νέα εξώφυλλα κι ανυπομονώ για το επόμενο ταξίδι! Σε δεύτερη φάση, νιώθω ότι το παρόν ανάγνωσμα, που αποτελεί μέρος τριλογίας, μου προκαλεί δέος, καθώς κατάφερα να αντιληφθώ μόνο μερικές πτυχές από το συγκεκριμένο πόνημα. Θαρρώ ότι του αξίζει μια δεύτερη ματιά, μετά από ένα εύλογο χρονικό διάστημα...

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος κάνει μια βαθιά τομή στη διάρθρωση της κοινωνίας, όπως εμφανίζεται περίπου στις αρχές του 20ού αιώνα κι αναμφίβολα μας αγγίζει ακόμα και σήμερα. Η Αθήνα της εποχής, δεν είναι η πνιγμένη στο τσιμέντο πρωτεύουσα, που οι νεότεροι γνωρίζουμε. Έχει μέρη με παρτέρια, γειτονιές, λουλούδια ευωδιαστά, όπου μπορείς να κάνεις τον περίπατό σου. Από ό,τι διαβάζω, τα πρώτα αυτοκίνητα στην Ελλάδα έφτασαν πολύ αργότερα. Φαντάζομαι λοιπόν, ότι οι άνθρωποι θα κινούνταν με άμαξες, το περιβάλλον θα ήταν πολύ πιο καθαρό, οι μόνιμοι κάτοικοι ακόμα λιγοστοί, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι όλα αυτά μπορεί να συγκριθούν με τη γραφικότητα της Ζακύνθου, απ'όπου κατάγονται οι ήρωές μας.

Τελικά, υπάρχει προδιάθεση στον πλούτο ή στη φτώχεια; Η κατάσταση ενός ατόμου αποτελεί κληρονομική προδιάθεση ή είναι όλα θέμα συγκυριών και τύχης;

Πριν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε, με βάση πάντα τους πρωταγωνιστές μας, να πω εδώ κάτι που μου έκανε φοβερή εντύπωση. Το βιβλίο απευθύνεται σε ενήλικα άτομα. Προς τι αυτή η ηλικιακή διαφοροποίηση; Δεν μπορεί να το διαβάσει ένα παιδί -αν φυσικά το επιθυμεί; Σαφώς δεν έχει τα κατάλληλα βιώματα για να το καταλάβει, αλλά ίσως και να καταφέρει να το εκτιμήσει...

Ο Πώπος Δαγάτορας δεν είναι δολοφόνος, αλλά οι ψυχικές του μεταπτώσεις, ο θυμός και ο τρόπος που βασανίζει τον εαυτό του, θυμίζουν τον Ρασκόλνικοφ, ήρωα από το "Έκλημα και τιμωρία". Είναι γόνος εμπόρων σε αντίθεση με τους γείτονές του, που έχουν φλέβα αριστοκρατική κι ας έχουν προς το παρόν, ξεπέσει. Η αγάπη για τον φίλο του και τα αισθήματα που τρέφει για την Κλεμεντίνα, τον κάνουν να ονειρεύεται. Ξαφνιάζεται, μαθαίνοντας από τον φίλο του Αντώνη, ότι οι γονείς του τον θεωρούν κοινωνικά κατώτερο, για να τον παντρέψουν με την Κλεμεντίνα, αδερφή του ίδιου του Αντώνη. Έτσι, έχουμε την πρώτη σκηνή του έργου να ξεκινά με ένα ραβασάκι, που η Κλεμεντίνα παράτησε στο γραφείο της, χωρίς να του ρίξει ματιά. Στην αρχή με διασκέδαζε η αφέλεια του νέου, παράλληλα η φλόγα που φαινόταν να σιγοκαίει μέσα του, πίστευα πως ήταν αρκετή για την επιτυχία. Μα πάντα υπάρχουν κι αστάθμητοι παράγοντες, που μας φέρνουν πάλι στο ίδιο ερώτημα. Γεννιέσαι πλούσιος;

Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο η απάντηση που έδωσα, ήταν πέρα για πέρα καταφατική. Σε καμία περίπτωση δεν εννοώ ότι πρέπει να γεννηθείς με περιουσία. Νομίζω ότι αναφερόμαστε περισσότερο στη νοοτροπία του πλούτου, επειδή αυτό είναι κάτι που βγαίνει αβίαστα από μέσα μας και με αυτόν τον τρόπο σκεφτόμαστε και τα πιθανά σενάρια διατήρησης αυτού του πλούτου. Ο Πώπος, σίγουρα δεν ανήκει σε αυτή την κατηγορία ανθρώπων. Είναι ρομαντικός, ιδεαλιστής, ειλικρινής. Τρέφει αισθήματα αγνά και γι'αυτό παρασύρεται εύκολα από πρόσωπα και καταστάσεις. Αυτό τον μετατρέπει σε πολύ εύκολο θύμα αλλά και του δημιουργεί ενδόμυχα ζήλια ενάντια στον Αντώνη. Ο Αντώνης φυσικά είναι πολύ διαφορετικός χαρακτήρας. Καταφέρνει να εντυπωσιάσει ακόμα και με το ατσούμπαλο ντύσιμο του επαρχιώτη. Η θετική στάση του προς τη ζωή, το εμπόριο, την επένδυση αλλά και το κυνήγι του αντίθετου φύλου είναι αυτά που τον κάνουν συναρπαστικό. Ο Αντώνης δεν ονειροβατεί, μοιάζει να ξέρει τι θέλει από τη ζωή του και παίρνει τα ρίσκα του. Αυτό είναι που τον κάνει ανώτερο; Σίγουρα όχι. Η διάρθρωση όμως, της κοινωνίας μοιάζει πιο έτοιμη να αγκαλιάσει αυτόν τον συγκεκριμένο τύπο ανθρώπου.

Η ζωή συνεχίζεται πότε με εκδηλώσεις αγάπης και πότε με κόντρες, ανάμεσα στους δύο φίλους. Ο Πώπος διακατέχεται από μια κυκλοθυμία, που ο φίλος του δεν έχει. Είναι επιπόλαιος, ενθουσιώδης και εθελοτυφλεί, σαν να αρνείται να δει την πραγματικότητα. Ο μοναδικός φίλος που έκανε στο πανεπιστήμιο ο Μένης, γόνος πλούσιας οικογένειας, τώρα μοιάζει να ταιριάζει στις απόψεις περισσότερο με τον νεοφερμένο στην Αθήνα, Αντώνη.

Μέσα από όλο αυτό το πρίσμα της ζωής και της δράσης των φίλων διαφαίνεται η διάρθρωση της Ελληνικής κοινωνίας, όπως έχει διαμορφωθεί στην Αθήνα του 1919. Η μεγάλη έκπληξη εδώ είναι ότι αν πάψεις να σκέφτεσαι τα τεχνολογικά επιτεύγματα του ανθρώπου και τις αλλαγές που έχουν επέλθει, παρέα με την εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας, διαπιστώνεις πόσο ίδιοι είναι ακόμα οι άνθρωποι ως προς την συμπεριφορά τους, μέχρι και σήμερα!...

Στοιχεία βιβλίου:

Ιστοσελίδα: Πατήστε εδώ

Συγγραφέας: Γρηγόριος Ξενόπουλος

Σελίδες: 440

Ημερ. έκδοσης: 09/11/2023

ISBN: 978-618-01-4931-9

Βιογραφικό του συγγραφέα:

Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951) γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη, πέρασε τα παιδικά και εφηβικά του χρόνια στη Ζάκυνθο και το 1883 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Θεωρείται ένας από τους βασικότερους εκπροσώπους του αστικού μυθιστορήματος. Μέσα από τα έργα του, τα οποία διαδραματίζονται στην Αθήνα ή τη Ζάκυνθο, ασκεί κριτική στα ήθη και στην κοινωνία της εποχής του. Τα κείμενά του, φιλολογικού και κριτικού περιεχομένου, μεταφράσεις, επιφυλλίδες, αλλά και πλήθος διηγημάτων και μυθιστορημάτων, τα δημοσίευε σε έντυπα της εποχής του, όπως η Διάπλασις των Παίδων, τα Παναθήναια, η Εστία, τα Αθηναϊκά Νέα, το Έθνος και η Καθημερινή. Συνέγραψε επίσης πολυάριθμα θεατρικά έργα, τόσο δράματα όσο και κωμωδίες. Το 1923 του απονεμήθηκε το Εθνικόν Αριστείον Γραμμάτων και Τεχνών και το 1926 ίδρυσε ο ίδιος το περιοδικό Νέα Εστία. Το 1931 εξελέγη τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και, δέκα χρόνια αργότερα, το 1941, έγινε διευθυντής του περιοδικού η Διάπλασις των Παίδων. Το 1951 δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Νέα Εστία το τελευταίο διήγημά του, με τίτλο "Τρείς λέξεις - τρεις τάξεις". Ο Γρηγόριος Ξενόπουλος έφυγε από τη ζωή την ίδια χρονιά, έπειτα από σύντομη ασθένεια. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του βρίσκονται η κοινωνική τριλογία "Πλούσιοι και φτωχοί", "Τίμιοι και άτιμοι", "Τυχεροί και άτυχοι", τα μυθιστορήματα "Αναδυομένη", "Μυστικοί αρραβώνες" και "Ο κατήφορος", καθώς και τα θεατρικά έργα "Στέλλα Βιολάντη", "Το μυστικό της Κοντέσας Βαλέραινας" και "Ο ποπολάρος".