---Επαναδημοσίευση: 23/03/2023---
---Αρχική δημοσίευση: 24/04/2020---
Περίληψη οπισθόφυλλου:
Κάποιο απόγευµα του φθινοπώρου, ένας ηλικιωµένος άντρας κάνει την εµφάνισή του στο χωριό. Μερικοί τον αναγνωρίζουν και ισχυρίζονται πως τον είχαν δει τον προηγούµενο χειµώνα να επιθεωρεί τις εργασίες στον πύργο, αυτόν που στέκεται στο τέρµα της µεγάλης ανηφόρας.
"Οι ρετσίνες του βασιλιά" είναι ένα µυθιστόρηµα-νόµισµα. Στη µια του όψη ένας αναµαλλιασµένος γέροντας που κάποτε ήταν βασιλιάς. Στην άλλη ένας κοιλαράς που µοιάζει να είναι ο Γαργαντούας ή ένας γεωργός που χαµογελάει βαστώντας στο χέρι ένα κρασοπότηρο. Ο αφηγητής στρίβει το νόµισµα στον αέρα, κι αυτό, καθώς περιστρέφεται, φανερώνει µέσα από γράµµατα και µυστικά οικογενειακές ιστορίες και εικόνες µιας χώρας αµήχανης, βουτηγµένης στην ανεργία και στη νέα µετανάστευση.
Στη διάρκεια ενός χρόνου -όσο κρατάει το µυθιστόρηµα- πίσω απ’ τις κουρτίνες της κάθε µέρας ελλοχεύει ο σαιξπηρικός κόσµος ως αδιάγνωστη ασθένεια: πύργοι, βασιλιάδες, κόρες, γελωτοποιοί, εξουσία, προδοσία, αίµα... Όλα αυτά ώσπου το νόµισµα να πέσει στη γη, εκεί στη χθόνια σαγήνη της γονιµότητας και του τάφου. Εκεί στο χώµα-χωριό ο γερο-Έξαρχος, ο επισκέπτης του φθινοπώρου, καθώς τον αποδοµεί ο χρόνος, παίζει το τελευταίο του χαρτί. Στο καφενείο, µπρος στα µεθυσµένα γέλια, εκλιπαρεί για την τελευταία ευκαιρία που θα του χαρίσει την ανακαίνιση του κόσµου µέσα από τη θαλπωρή του κρασιού, της σάρκας και της αγάπης.
Η άποψή μου:
(γράφει η Μαριάννα Φλέσσα)
Και η αναμονή έλαβε τέλος! Δύο χρόνια μετά το «Λίγες και μία νύχτες», ο αγαπημένος μου συγγραφέας, Ισίδωρος Ζουργός, μάς παραδίδει το νέο μυθιστόρημά του «Οι ρετσίνες του βασιλιά». Συγκίνηση, δέος, αγωνία για το περιεχόμενο, ανυπομονησία. Το πήρα στα χέρια μου και με το ζόρι κρατιόμουν να μην το βγάλω στο γραφείο μου και να αρχίσω να το διαβάζω επί τόπου, εν ώρα εργασίας! Μέχρι και το να «αρρωστήσω» την επόμενη μέρα πέρασε ως σκέψη από το μυαλό μου και φυσικά απορρίφθηκε άμεσα! Τελικά, συμβιβάστηκα με λίγο παραπάνω ξενύχτι, με μουρμούρα για το φως του κομοδίνου που ενοχλούσε τον σύντροφό μου και με πολλές κούπες καφέ την επόμενη μέρα στη δουλειά. Διαβάστηκε απνευστί και μπήκε ανάμεσα στα καλύτερα βιβλία που διάβασα τον τελευταίο καιρό.
Είναι αλήθεια ότι προσδοκούσα οι σελίδες του να με οδηγήσουν σε μια νέα περιπέτεια, σε παλαιότερους χρόνους, όπως μας έχει συνηθίσει ο Ζουργός. Περίμενα ένα ταξίδι στο χρόνο με τον συγγραφέα για ακόμα μία φορά να πραγματοποιεί και να συμπεριλαμβάνει μία άψογη και ενδελεχή ιστορική έρευνα. Κι όμως, όχι! Το νέο μυθιστόρημα όχι μόνο δεν είναι ιστορικό, αλλά είναι μια ηθογραφία με ρεαλιστική καταγραφή της ζωής στην ελληνική επαρχία. Δεν μπορώ να πω ότι δέχτηκα αδιαμαρτύρητα την αλλαγή της θεματογραφίας του αλλά συνέχισα να διαβάζω και να ρουφώ τη μία σελίδα μετά την άλλη και φυσικά, στο τέλος, δικαιολόγησα απόλυτα αυτή την αλλαγή.
Ο Λεόντιος Έξαρχος, ο κεντρικός ήρωας, είναι συνταξιούχος μηχανικός με ιδιαίτερα επιτυχημένη και κερδοφόρα καριέρα. Με λίγη τύχη και αρκετή δουλειά τα κατάφερε καλά στη ζωή του. Παντρεύτηκε μία κοπέλα από οικογένεια ευκατάστατη και αξιοσέβαστη, έκανε τρεις κόρες, έζησε άνετα στην πρωτεύουσα. Τη στιγμή που τον συναντάμε στο μυθιστόρημα, ο Λεόντιος είναι χήρος και έχει επιτυχημένα αποσυρθεί από την ενεργό δράση. Τα παιδιά του ζουν μακριά του και από την αρχή φαίνεται ότι για διαφορετικούς λόγους η κάθε μία από τις τρεις κόρες του δεν έχουν την παραμικρή επικοινωνία μαζί του. Νιώθοντας μοναξιά και μη μπορώντας ενσυνείδητα να αποδώσει τις ουσιαστικές ευθύνες για την απομόνωσή του από τα παιδιά του, αποφασίζει να επιστρέψει στον τόπο καταγωγής της γυναίκας του, της Ουρανίας και να ζήσει στο πατρογονικό της σπίτι.
Στο μικρό αυτό χωριό που θα μπορούσε να είναι κάθε μικρό χωριό της ελληνικής επαρχίας, η μικρή κοινωνία του τον υποδέχεται επιφυλακτικά και με περιέργεια, στην αρχή, καθώς είχε παντρευτεί την κόρη του γιατρού και τοπικού άρχοντα. Η καθημερινή παρουσία του στο καφενείο, λόγω της μοναξιάς του, τους εξάπτει μεν την περιέργεια, αλλά σύντομα αντιλαμβάνονται απόλυτα τους λόγους που ένας τόσο διαφορετικός άνθρωπος από αυτούς, βρέθηκε στην παρέα τους. Γύρω από ένα σιδερένιο μισοβαμμένο τραπεζάκι, γεμάτο με μερακλίδικους μεζέδες και με ένα ποτήρι ταπεινή ρετσίνα στο χέρι, ο Έξαρχος που παντρεύτηκε την αρχοντοπούλα του τόπου τους, ο μορφωμένος, ο πλούσιος, εξομοιώνεται μ’ αυτούς γίνεται ίδιος, χάνει την ημίθεη υπόστασή του και κατεβαίνει κουτρουβαλώντας τα σκαλοπάτια της κοινωνικής ιεραρχίας. Για ακόμη μία φορά, επαληθεύεται ότι στην ουσία και κάτω από την επιφάνεια και το "comme il faut", οι άνθρωποι είναι όλοι το ίδιο και νιώθουν την μοναξιά και την εγκατάλειψη το ίδιο.
Τα έργα και τις ημέρες του Λεόντιου στο χωριό τις πληροφορούμαστε από το ημερολόγιο που αρχίζει να γράφει κατά την άφιξή του εκεί. Αρχικά φαίνεται να είναι ο τρόπος για να αποκτήσει μια καθημερινή ενασχόληση πέρα από την επίσκεψή του στο καφενείο. Σιγά-σιγά, γράφοντας, βουτάει στις αναμνήσεις και πέρα από την εξιστόρηση της καθημερινής του συναναστροφής και των σχέσεών του με τους χωρικούς, μας αποκαλύπτονται κομμάτια της προσωπικής του ζωής. Διαπιστώνουμε ότι η οπτική του και η στάση του στα σημαντικότερα γεγονότα του παρελθόντος του, δεν είναι και τόσο αντικειμενική. Μιλάει μέσα από τα γραπτά του στην Ουρανία του, τη γυναίκα του και όσο και να προσπαθεί να δικαιολογήσει τις ενέργειές του, τη ζωή του, τις επιλογές του, την απόρριψή του από τα ίδια του τα παιδιά, αποτυγχάνει. Προσωπικά εμένα μου αφήνει την εντύπωση του αδίστακτου ανθρώπου, του εγωιστή, του ατόμου που νοιάζεται μόνο για το τομάρι του χωρίς να υπολογίσει πόσους ανθρώπους θα πληγώσει προκειμένου να νιώθει αυτός ευδαιμονία. Τη σκληρή αυτή όψη του χαρακτήρα του ήρωά μας έρχεται να ισορροπήσει ο αχώριστος σύντροφος που βρίσκει εκεί, ο Μασούρης, ο τρελός του χωριού. Σύντομα, γίνεται ένα είδος υπασπιστή-γελωτοποιού του Λεόντιου και τον ακολουθεί παντού. Δένονται από την αμοιβαία ανάγκη που έχουν να προστατεύσουν και να προστατευθούν. Η μοναξιά τους τους εξισώνει και η τρυφερή σχέση τους είναι συγκινητική. Είναι η στιγμή που ένιωσα συμπάθεια για τον ίδιο τον Λεόντιο, καθώς μου αποκάλυψε μια πιο ευαίσθητη και λιγότερο εγωιστική πλευρά του εαυτού του. Επιπλέον, την πλοκή της ιστορίας έρχονται να εμπλουτίσουν και οι ανακαλύψεις του μετά από έρευνα στο προσωπικό αρχείο του πατέρα της Ουρανίας, του γιατρού Ζαμάνη. Σκοτεινά μυστικά σε συνδυασμό με το μυστηριώδες παρελθόν της οικογένειας της γυναίκας του αποκαλύπτονται και πολλές παθογένειες της δικής του οικογένειες ερμηνεύονται εξαιτίας αυτών.
Ο τρόπος γραφής του Ισίδωρου Ζουργού είναι υποδειγματικός. Οι χαρακτήρες που δομεί με την πένα του είναι ολοκληρωμένοι, εύκολα προσεγγίσιμοι από τον αναγνώστη. Η γραφή του ρέει με τέχνη και σε κανένα σημείο του βιβλίου δεν πλατυάζει, δεν επαναλαμβάνεται, δεν αντιγράφει. Η γνωστή του αδυναμία να συμπεριλαμβάνει γνωστές φιγούρες ηρώων από παλαιότερα σπουδαίας λογοτεχνικής αξίας έργα, για μία ακόμα φορά επαναλαμβάνεται περίτεχνα και δημιουργικά. Ο Λεόντιος Έξαρχος, που το ίδιο το όνομά του φανερώνει εξουσία και ισχυρό χαρακτήρα, είναι ένα μίγμα του Βασιλιά Ληρ και των πρωταγωνιστών της αισχύλειας κοσμοθεωρίας. Ο Έξαρχος-Ληρ άλλοτε δυνατός, ανίκητος, ικανός, αρχηγός, γερνάει και οι πέριξ αυτού (στην περίπτωσή του όπως και στον Σαίξπηρ οι κόρες του), αμφισβητούν την ικανότητά του να συνεχίσει να κρατά τα σκήπτρα της εξουσίας, της εξαρχίας. Όμως, παρόλο που τους την παραδίδει, εξακολουθεί να περιφέρεται με τον γελωτοποιό του συμπεριφερόμενος αυταρχικά. Στο σημείο αυτό ανιχνεύεται η αισχύλεια κοσμοθεωρία ότι πράξεις, παραλείψεις, αποφάσεις ή απερισκεψίες του παρελθόντος στοιχειώνουν το παρόν και οδηγούν σε αναπόδραστα δεινά για τα οποία ο ήρωας καλείται να υποστεί τις συνέπειες με αξιοπρέπεια και αδιαμαρτύρητα. Η ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά του κεντρικού ήρωα συγκεντρώνουν το βάρος της εξέλιξης της ιστορίας και την οδηγούν στη λύση με απόλυτα ικανοποιητικό τρόπο.
Όπως είπα και παραπάνω η μετάβαση από τα ιστορικά μυθιστορήματα σε μία ηθογραφία μπορεί να ξενίσει και πολλοί, ίσως, διαβάζοντας αυτές τις γραμμές θα θεωρήσουν ότι δεν πρέπει να δώσουν μια ευκαιρία στο μυθιστόρημα. Η προσωπική μου άποψη είναι ότι θα κάνουν μέγιστο λάθος. Ο Ζουργός καταφέρνει με ιδιαίτερη λογοτεχνική μαεστρία να μας διηγηθεί τις παθογένειες των οικογενειακών σχέσεων, των σχέσεων των μελών των κλειστών κοινωνιών της ελληνικής επαρχίας. Το αγάπησα πολύ αυτό το βιβλίο και ιδιαίτερα την αλληγορική του υπόσταση και το συστήνω ανεπιφύλακτα!
Στοιχεία βιβλίου:
Ιστοσελίδα: Πατήστε εδώ
Συγγραφέας: Ισίδωρος Ζουργός
Σελίδες: 456 / Διαστάσεις: 14x21
Ημερ. έκδοσης: Οκτώβριος 2019
ISBN: 978-960-168-463-5
Βιογραφικό του συγγραφέα:
Ο Ισίδωρος Ζουργός γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1964, όπου ζει και εργάζεται ως δάσκαλος. Έχει γράψει τα µυθιστορήµατα "Φράουστ" (Νέα Σύνορα-Α.Α Λιβάνη, 1995 / νέα, αναθεωρηµένη έκδοση από εκδ. Πατάκη, 2010), "Αποσπάσµατα από το βιβλίο του ωκεανού" (εκδ. Πατάκη, 2000 / νέα έκδοση από εκδ. Πατάκη, 2007), "Η ψίχα εκείνου του καλοκαιριού" (εκδ. Πατάκη, 2002), "Στη σκιά της πεταλούδας" (εκδ. Πατάκη, 2005), "Η αηδονόπιτα" (εκδ. Πατάκη, 2008), "Ανεµώλια" (εκδ. Πατάκη, 2011 - Βραβείο Αναγνωστών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου), "Σκηνές από τον βίο του Ματίας Αλµοσίνο" (εκδ. Πατάκη, 2014 - Ειδικό Βραβείο βιβλιοπωλείων Public 2015), "Λίγες και µία νύχτες" (εκδ. Πατάκη, 2017 - Βραβείο περιοδικού Κλεψύδρα 2017) και "Οι ρετσίνες του βασιλιά" (εκδ. Πατάκη, 2019). Επίσης συνέγραψε µε τον σκηνοθέτη Πάνο Καρκανεβάτο το σενάριο της µεγάλου µήκους ταινίας "Όχθες", που προβλήθηκε τον Μάρτιο του 2015.
