---Επαναδημοσίευση: 28/03/2023---
---Αρχική δημοσίευση: 26/03/2020---
Περίληψη οπισθόφυλλου:
Μια μαγική, μυθική ύπαρξη γεννιέται και μεγαλώνει στον απαιτητικό δέκατο τέταρτο αιώνα, με προορισμό να φέρει σε πέρας την προσωπική της δοκιμασία. Τυφλωμένη από τις τεράστιες ικανότητες που διαθέτει και τον άκρατο εγωισμό της, θα επαναστατήσει, θα θελήσει να σπάσει τις αλυσίδες της νομοτέλειας στην οποία είναι υποχρεωμένη να υπακούει και θα το πληρώσει πολύ ακριβά.
Θα καταφέρει να βρει τη δύναμη να φτάσει στην ουσία των πραγμάτων και να δει καθαρά τον λόγο της υπόστασής της; Όταν όλα καταρρεύσουν, θα έχει μια δεύτερη ευκαιρία να επανορθώσει;
Ένα έπος γεμάτο αρμύρα, κάστρα και πέλαγος, με άντρες σκληρούς και δυνατούς, που εκτείνεται από την αρχαιότητα έως και τον εικοστό αιώνα. Η Χίος απέναντι στη Γένουα, η στέψη ενός Παλαιολόγου στην Αγία Σοφία, ένας λαός αντιμέτωπος με βαρβαρικά στίφη, η μοιραία και τραγική άλωση της Πόλης. Όλα μέσα από τα μάτια και τις πράξεις αυτής της σαγηνευτικής Σίβυλλας. Μια καταιγιστική γραφή, μια καθηλωτική μυθοπλασία ανάμεσα στην Ιστορία και τον μύθο που αγγίζει τα όρια του θρύλου και συνταράσσει, για να μας αφήσει στο τέλος τη λυτρωτική γεύση της ολοκλήρωσης, της αισιοδοξίας και της νίκης.
Η άποψή μου:
(γράφει η Μαριάννα Φλέσσα)
Η διαφορά της Πυθίας από τη Σίβυλλα είναι ότι ενώ και οι δύο είχαν μαντικές ικανότητες, η Πυθία ακολουθούσε μία συγκεκριμένη διαδικασία για να καθαρθεί στην Κασταλία πηγή και να θυμιατιστεί στην Ιερή Εστία με φύλλα δάφνης. Τότε μόνο μπορούσε να προφητεύσει, εφόσον είχε ερωτηθεί συγκεκριμένα. Η Σίβυλλα (ή οι Σίβυλλες -γνωρίζουμε ότι υπήρχαν πολλές σε διάφορες περιοχές του τότε γνωστού κόσμου) προφήτευε χωρίς να δεχτεί προηγουμένως ερωτήσεις.
Στο ομώνυμο βιβλίο της, η Δήμητρα Παπαναστασοπούλου, ξεκινάει την ιστορία της τον Μάρτη του 384 μ.χ. Η τελευταία Πυθία Ξενόκλεια αναγκάζεται να εγκαταλείψει μετά από την αυτοκρατορική εντολή το μαντείο των Δελφών, το οποίο κλείνει για πάντα μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού. Στο εξής, οι διάδοχες ιέρειες που θα χρησμοδοτούσαν θα ήταν Σίβυλλες. Παρθένες, αφιερωμένες στο θεό Απόλλωνα, όργανά του για την συνέχιση της λατρείας του και την προφητεία του μελλούμενων.
Στο ιστορικό μυθιστόρημα της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου παρακολούθησα με αγωνία και ενδιαφέρον την ζωή τριών από τις Σίβυλλες. Η πρώτη, η Θέκλα, είναι η διάδοχος της τελευταίας Πυθίας, της Ξενόκλειας. Μικρή και όχι τόσο ισχυρή Σίβυλλα, είναι στην ουσία η μετάβαση και το προοίμιο για τη δέκατη όγδοη: το 1373, μια πανίσχυρη Σίβυλλα, η Οργετού Νεγρεπόντη Τζιουστινιάνι γεννιέται. Γόνος πανίσχυρης οικογένειας της Χίου, έχει το χάρισμα, να διαβάζει τις σκέψεις των άλλων, να προβλέπει τα μελλούμενα, να μπορεί να πείθει τους γύρω της και να μεταμορφώνεται σε ό,τι επιθυμεί. Από μικρή αντιλαμβάνεται τη δύναμη που έχει και δέχεται την ευλογία και την εντολή να υπηρετήσει τον Απόλλωνα. Βασική προϋπόθεση είναι να μείνει αγνή και αμόλυντη, πιστή στις επιταγές της θεϊκής βούλησης, αλλιώς η εκδίκηση του θεού θα είναι σκληρή. Της απαγορεύεται να χρησιμοποιήσει τη δύναμή της για να ωφεληθεί η ίδια, αδυνατεί να κάμψει τους κανόνες και να τη χρησιμοποιήσει για να βοηθήσει τους συνανθρώπους της. Θα ήταν ύβρις να αγαπήσει.
Μέσα από καταιγιστική δράση, η ζωή οδηγεί την Οργετού να ζήσει μέχρι τα βαθιά γεράματα και να βιώσει από κοντά τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα και του πρώτου του 15ου: τη στέψη του Μανουήλ του Β΄ του Παλαιολόγου στην Αγιά Σοφιά, την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους, την επιδρομή και το θάνατο του Ταμερλάνου στη Μικρά Ασία. Όλα δίνονται με εξαιρετική ιστορική ακρίβεια και είναι ολοφάνερη η ενδελεχής ιστορική έρευνα για την εποχή, που έκανε η συγγραφέας. Εντυπωσιάστηκα με τις ιστορικές λεπτομέρειες που αφορούσαν την κατοχή της Χίου από τους Γενοβέζους και την μύηση των Ναϊτών Ιπποτών. Και δεν είναι τα μόνα ιστορικά στοιχεία που ενσωματώνονται στην πλοκή...
Η Οργετού, παλεύει με την ανθρώπινη φύση της, παλεύει με την θεϊκή εντολή που έχει δεχτεί. Ως αδύναμη θνητή όμως υποκύπτει και η ύβρις της είναι μεγάλη και αναγκάζεται να πληρώσει το σκληρό τίμημα. Η τρίτη και τελευταία Σίβυλλα, η Δάφνη, είναι αυτή των αρχών του 20ού αιώνα. Ζει τη φωτιά της Μικρασιατικής Καταστροφής, τον απάνθρωπο δρόμο της προσφυγιάς.
«[...] Το αποτέλεσμα ήταν ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό. Ο χάρος γελούσε κοροϊδευτικά με τα καμώματά της, επιδεικνύοντας το, πολύτιμο για εκείνη, τρόπαιό του. [...]
Και πάλι, συγκινήθηκα από τις ιστορικές περιγραφές. Είναι πάμπολλες οι μικρές διδακτικές λεπτομέρειες που ανακάλυψα. Έζησα κι εγώ με αγωνία την κάθε στιγμή της προσπάθειας επιβίωσης της οικογένειάς της. Αυτή είναι που γράφει πολύ έξυπνα τον επίλογο του μυθιστορήματος, αφήνοντάς με, με μια γλυκιά αίσθηση πληρότητας και έχοντας απαντήσει και κλείσει όλα τα νήματα της διήγησης.
Το βιβλίο είναι ένα έπος! Ογκώδες και ίσως αυτό να φοβίζει κάποιον, όταν το πάρει για πρώτη φορά στα χέρια του. Η γραφή όμως της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου είναι στρωτή, κατανοητή, χωρίς υπερβολικά ιστορικά στοιχεία που μπορεί να κουράζουν, με ειρμό. Η μία σελίδα κυλάει γρήγορα μετά την άλλη και ήταν αρκετές οι νύχτες που έμεινα ξάγρυπνη, μαγεμένη, ειδικά από την Οργετού. Την αγάπησα. Συνέπασχα μαζί της, ένιωθα να παίρνω εγώ τις αποφάσεις που έπαιρνε και συμμετέχω η ίδια στην αφήγηση. Ναι, το βιβλίο ασχολείται με αρκετά ιστορικά γεγονότα, ειδικά την εποχή του ύστερου Βυζαντίου και θα μπορούσαν κάποιοι αυτό να το θεωρήσουν υπερβολικό και κουραστικό. Μη ξεχνάμε ότι για κάθε ένα από αυτά τα γεγονότα έχουν γραφτεί από συναδέλφους ιστορικούς αμέτρητες μελέτες και βιβλία. Δεν είναι όμως. Η Ιστορία (ως επιστήμη) απλά και κατανοητά πλέκεται με μία καλομελετημένη διήγηση του φανταστικού και αναδεικνύεται με μικρές εύστοχες πινελιές από τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του βιβλίου. Η εσωτερική πάλη τους, η επιθυμία τους να υπερβούν τις δυνατότητές τους, να αλλάξουν την προδιαγεγραμμένη μοίρα τους είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου.
Κάθε φορά που στα χέρια μου έρχεται κάποιο από τα βιβλία της κυρίας Παπαναστασοπούλου (την οποία δεν είχα ποτέ την τιμή να γνωρίσω από κοντά), ξέρω ότι είναι εγγύηση ότι το ταξίδι στον φανταστικό κόσμο που θα πλάσει θα είναι όχι μόνο απολαυστικό, αλλά διδακτικό και απολύτως ικανοποιητικό στο κλείσιμό του. Την ευχαριστώ πολύ και προτείνω με μεγάλη χαρά το βιβλίο της. Ειδικά για τους λάτρεις του είδους.
Η άποψή μου:
Η διαφορά της Πυθίας από τη Σίβυλλα είναι ότι ενώ και οι δύο είχαν μαντικές ικανότητες, η Πυθία ακολουθούσε μία συγκεκριμένη διαδικασία για να καθαρθεί στην Κασταλία πηγή και να θυμιατιστεί στην Ιερή Εστία με φύλλα δάφνης. Τότε μόνο μπορούσε να προφητεύσει, εφόσον είχε ερωτηθεί συγκεκριμένα. Η Σίβυλλα (ή οι Σίβυλλες -γνωρίζουμε ότι υπήρχαν πολλές σε διάφορες περιοχές του τότε γνωστού κόσμου) προφήτευε χωρίς να δεχτεί προηγουμένως ερωτήσεις.
Στο ομώνυμο βιβλίο της, η Δήμητρα Παπαναστασοπούλου, ξεκινάει την ιστορία της τον Μάρτη του 384 μ.χ. Η τελευταία Πυθία Ξενόκλεια αναγκάζεται να εγκαταλείψει μετά από την αυτοκρατορική εντολή το μαντείο των Δελφών, το οποίο κλείνει για πάντα μετά την επικράτηση του Χριστιανισμού. Στο εξής, οι διάδοχες ιέρειες που θα χρησμοδοτούσαν θα ήταν Σίβυλλες. Παρθένες, αφιερωμένες στο θεό Απόλλωνα, όργανά του για την συνέχιση της λατρείας του και την προφητεία του μελλούμενων.
Μέσα από καταιγιστική δράση, η ζωή οδηγεί την Οργετού να ζήσει μέχρι τα βαθιά γεράματα και να βιώσει από κοντά τα σημαντικότερα ιστορικά γεγονότα του δεύτερου μισού του 14ου αιώνα και του πρώτου του 15ου: τη στέψη του Μανουήλ του Β΄ του Παλαιολόγου στην Αγιά Σοφιά, την άλωση της Πόλης από τους Τούρκους, την επιδρομή και το θάνατο του Ταμερλάνου στη Μικρά Ασία. Όλα δίνονται με εξαιρετική ιστορική ακρίβεια και είναι ολοφάνερη η ενδελεχής ιστορική έρευνα για την εποχή, που έκανε η συγγραφέας. Εντυπωσιάστηκα με τις ιστορικές λεπτομέρειες που αφορούσαν την κατοχή της Χίου από τους Γενοβέζους και την μύηση των Ναϊτών Ιπποτών. Και δεν είναι τα μόνα ιστορικά στοιχεία που ενσωματώνονται στην πλοκή...
Η Οργετού, παλεύει με την ανθρώπινη φύση της, παλεύει με την θεϊκή εντολή που έχει δεχτεί. Ως αδύναμη θνητή όμως υποκύπτει και η ύβρις της είναι μεγάλη και αναγκάζεται να πληρώσει το σκληρό τίμημα. Η τρίτη και τελευταία Σίβυλλα, η Δάφνη, είναι αυτή των αρχών του 20ού αιώνα. Ζει τη φωτιά της Μικρασιατικής Καταστροφής, τον απάνθρωπο δρόμο της προσφυγιάς.
«[...] Το αποτέλεσμα ήταν ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό. Ο χάρος γελούσε κοροϊδευτικά με τα καμώματά της, επιδεικνύοντας το, πολύτιμο για εκείνη, τρόπαιό του. [...]
Το βιβλίο είναι ένα έπος! Ογκώδες και ίσως αυτό να φοβίζει κάποιον, όταν το πάρει για πρώτη φορά στα χέρια του. Η γραφή όμως της Δήμητρας Παπαναστασοπούλου είναι στρωτή, κατανοητή, χωρίς υπερβολικά ιστορικά στοιχεία που μπορεί να κουράζουν, με ειρμό. Η μία σελίδα κυλάει γρήγορα μετά την άλλη και ήταν αρκετές οι νύχτες που έμεινα ξάγρυπνη, μαγεμένη, ειδικά από την Οργετού. Την αγάπησα. Συνέπασχα μαζί της, ένιωθα να παίρνω εγώ τις αποφάσεις που έπαιρνε και συμμετέχω η ίδια στην αφήγηση. Ναι, το βιβλίο ασχολείται με αρκετά ιστορικά γεγονότα, ειδικά την εποχή του ύστερου Βυζαντίου και θα μπορούσαν κάποιοι αυτό να το θεωρήσουν υπερβολικό και κουραστικό. Μη ξεχνάμε ότι για κάθε ένα από αυτά τα γεγονότα έχουν γραφτεί από συναδέλφους ιστορικούς αμέτρητες μελέτες και βιβλία. Δεν είναι όμως. Η Ιστορία (ως επιστήμη) απλά και κατανοητά πλέκεται με μία καλομελετημένη διήγηση του φανταστικού και αναδεικνύεται με μικρές εύστοχες πινελιές από τις προσωπικές ιστορίες των ηρώων του βιβλίου. Η εσωτερική πάλη τους, η επιθυμία τους να υπερβούν τις δυνατότητές τους, να αλλάξουν την προδιαγεγραμμένη μοίρα τους είναι ένα από τα πιο ενδιαφέροντα σημεία του βιβλίου.
Κάθε φορά που στα χέρια μου έρχεται κάποιο από τα βιβλία της κυρίας Παπαναστασοπούλου (την οποία δεν είχα ποτέ την τιμή να γνωρίσω από κοντά), ξέρω ότι είναι εγγύηση ότι το ταξίδι στον φανταστικό κόσμο που θα πλάσει θα είναι όχι μόνο απολαυστικό, αλλά διδακτικό και απολύτως ικανοποιητικό στο κλείσιμό του. Την ευχαριστώ πολύ και προτείνω με μεγάλη χαρά το βιβλίο της. Ειδικά για τους λάτρεις του είδους.
Στοιχεία βιβλίου:
Ιστοσελίδα: Πατήστε εδώ
Συγγραφέας: Δήμητρα Παπαναστασοπούλου
Σελίδες: 404 / Διαστάσεις: 14x20,5 cm
Ημερ. έκδοσης: Μάρτιος 2019
ISBN: 978-960-9585-97-2
Η Δήμητρα Παπαναστασοπούλου γεννήθηκε και μεγάλωσε στη Λάρισα. Σπούδασε ξενοδοχειακά στη Ρόδο (ΑΣΤΕΡ) και οικονομικά στη Θεσσαλονίκη (Ανωτάτη Βιομηχανική), όπου έμεινε και εργάστηκε για είκοσι χρόνια. Είναι παντρεμένη και ζει στην Αθήνα.
Αρθρογραφεί σταθερά στα διαδικτυακά περιοδικά The Mythologists, iporta.gr, anemosmagazine.gr, koukidaki.blogspot.gr. και στα Βιβλιοσημεία. Πολλά από τα άρθρα της μπορείτε να τα βρείτε και στο προσωπικό της blog.
Εργογραφία: «Σαν στάχυα στο χρόνο» (Διόπτρα, 2012), «Στη σκιά των αιώνων» (Διόπτρα, 2013), «Από ξύλο και ασήμι» (Διόπτρα, 2015), «Ανεξέλεγκτο πάθος» (Εμπειρία εκδοτική, 2017), «Όταν σωπαίνει το φως» (Άνεμος εκδοτική, 2018), «Σίβυλλα, το τίμημα της ύβρεως» (Άνεμος εκδοτική, 2019).
